كاوش های اخیر نشان داد خواجه نصیرالدین طوسی در قرن هفتم، از  برج رادكان برای رصد كردن آسمان استفاده می كرد.

راز بزرگ برج رادكان كه تا پیش از این، تنها به عنوان یك آرامگاه به آن نگاه می شد، توسط پژوهش های شبانه روزی مهندس منوچهر آرین آشكار شد و اعجابی دیگر از [شكردشناسی (تكنولوژی)] معماری ایران را بر همگان نشان داد.

برپایه پژوهش های منوچهر آرین، این برج كه طبق روایات با نظارت خواجه نصیرالدین طوسی و شاگردانش برپا شده، به منظور رصد كردن آسمان استفاده می شده است. هم‌چنین خواجه نصیر با طراحی این برج توانسته است، ساعت دقیق اول تیر، اول مهر، اول دی و نوروز را محاسبه كند كه در نوع خود بی نظیر است.

منوچهر آرین درخصوص آغاز كاوش ها روی برج رادكان، در جلسه‌ای كه به پروژه بزرگ توس اختصاص داشت، گفت: «پس از مشاهدات اولیه در این برج، با پرسش‌های بی شماری در خصوص شیوه معماری آن مواجه شدم كه به نوع استفاده از زوایای مختلف و ایجاد ستون های 36 گانه برج منتهی می شد. هم‌چنین تعداد دوازده ستون سنگی در پایین برج و ساخت دو ورودی و دو محفظه ورود نور در بالا، نمی توانست صرفا اتفاقی و جهت روشن كردن داخل آرامگاه باشد. ادامه‌ی مطالعات، در نهایت منجر به كشف كاربری رصدخانه در این برج شد.»

به گفته وی، این برج می تواند ساعت دقیق ظهر و هم‌چنین غروب و طلوع خورشید را به وسیله ی دوازده دیواره سنگی و 36 ستون خود نشان بدهد. هم‌چنین روزنه های انتهایی برج به كمك درگاهی ها، ساعت دقیق اول تیر، اول مهر، اول دی و نوروز را نشان می دهند.

آرین در این باره گفت: «دو روزنه انتهایی برج كه روی گنبد ركن بنا قرار گرفته اند، تنها در اول تیر ماه و اول دی ماه، نور خورشید را از درون یكدیگر عبور می دهند كه این موضوع با عكس و فیلم به صورت سند در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته است.در این بنا به وسیله شیارهایی كه در كنار یكی از روزنه ها تعبیه شده، با انعكاس تابش نور خورشید بر پایین درگاهی، نشان از اول نوروز می دهد كه این مساله به اعجاب انگیز بودن بنا می افزاید.»

منوچهر آرین در ادامه یادآور شد: «هیچ كدام از این مسایل نمی تواند اتفاقی رخ داده باشد و با وجود كشف رد پای دانشمند بزرگ ایرانی خواجه نصیرالدین طوسی، بی شك این بنا، رصدخانه وی نیز بوده است.»
12 پایه سنگی پیرامون برج بر خط نیمروزان (نصف النهاری) ساخته شده است و براساس 36 نیم استوانه پیرامون برج می توان زاویه افقی را در پهنه زمین به دست آورد. در این برج به وسیله دریچه های متعددی كه در آن تعبیه شده است می توان به رصد ستارگان و فعالیت های گسترده ای پرداخت. حتی از طریق گنبد این بنا و تعیین فاصله قرار گرفتن در مقابل آن می توان نقشه ای از آسمان به دست آورد. این برج می تواند، به عنوان یكی از نادرترین ساعت های خورشیدی جهان نیز معرفی گردد.

منوچهر آرین با اشاره به تمام این نكات عنوان كرد: «تا امروز آزمایش‌های ما براساس كشف نخستین روز از سال های عادی بوده است و از آن‌جایی كه امسال سال كبیسه را در پیش رو داریم، نور خورشید در این برج، روز 30 اسفند بالای درگاهی و در اول نوروز برپای درگاهی خواهد افتاد كه البته این مهم هنوز به اثبات نرسیده است.»

به گفته وی، از آن‌جایی كه در تمام این سال ها 29 اسفند ماه نور خورشید در بالا درگاهی به صورت نصف قرار می گرفت و در اول نوروز به پایین درگاهی می افتاد امسال نیز باید با اختلاف یك روز این اتفاق حادث شود.

برج رادكان در فاصله سه كیلومتر رادكان واقع در 74 كیلومتری شمال مشهد قرار گرفته است. (نقل از خبرگزاری میراث خبر)